Hüseyin BOZKURT

Yeminli Mali Müşavir

huseyinbozkurt@firatymm.com

                                        KREDİ DERECELENDİRME  (Rating)

                   Ratingi; özellikle basın,tv,medya rekabetinden tanıyoruz. Falan Tv kanalının ratingi şu kadar diye duyarız. Bu gün ratingi finansal anlamı ile tanıyacağız. Esası ingilizce olan bu kelimenin Türkçe karşılğı değerlendirme, takdir olarak TDK sözlüğünde yer almaktadır. Ama uluslararası bankacılık literatüründe kredi notu, kredi derecelendirmesi olarak kabul görmüştür. Bir işletmenin,bir kurumun veya bir devletin kredibilitesi bu kelime ile açıklanmaktadır.

                  Bir işletmenin kredibilitesinin ölçülmesi, derecelendirilmesi ne anlama gelmektedir? Kredi verilirken onun geri dönme ihtimali çok önemlidir. Bankacılık sektöründe geri dönüşüm gücü; risk ölçme yada kredi derecelendirme yöntemi ile tespite çalışılmaktadır.

                  Riski ölçmek için; bir işletmenin bazı bilgi,değer ve sahip olduğu kriterlerin sayısallaştırılması gerekir. Bu değerlerin sayılarla ifadesi sonucu ortaya bir derecelendirme çıkmaktadır. Derecelendirme sırasında o işletmenin mali verileri, yönetimle ilgili sahip olduğu nitelikleri, geçmişteki başarısı (performansı), gelecekteki yapacağı projeleri, markaları, patentleri, entellektüel sermayesi dikkate alınarak bir not verilir. 

                  Kredi notunun (derecelendirmenin) en önemli faydası; kredi risklerinin herkes için aynı kriterlere göre ve kredi geri dönüşümünün risk derecesinin belirlenmesi ayrıca bu yöntemle bankaların da riskinin ve sahip olması gereken sermayenin belirlenmesine yarar.

                 Öte yandan önümüzdeki yıllarda; kredi notu yüksek firmalara daha ucuz kredi imkanı doğacaktır. BASEL II kararları uygulandığı taktirde bu mümkün olacaktır. Ratingi yüksek firmanın kredi faiz oranı düşük olacaktır.

                 Bu konuda Türkiye Bankalar Birliği (TBB) bankalardan bağımsız çalışan bir DERECELENDİRME ŞİRKETİ kurulma çalışmalarını başlatmıştır. Bir çok banka kendi iç derecelendirme  sistemini de kurmuştur.

                 Ayrıca BASEL II ile kredi verirken aşağıdaki teminatlar kabul edilebilecektir:

                 -Nakit, mevduat veya mevduat sertifikası,

                 -Altın,

                 -Borçlanma senetleri (firmanın rating'ine göre),

                 -Borçlanma senetleri (rating yoksa, likit ve bankalarca çıkartılmış),

                 -Ana endeksteki (IMKB 100) hisse senetleri,

                 -Yatırım fonları,

                 -Ana endeks dışında fakat düzenlenmiş piyasalarda işlem gören senetler,

                 -Ana endeks dışında fakat düzenlenmiş piyasalarda işlem gören

                  senetleri de barındıran fonlar,

                 -Taşınmaz mal ipoteği

                 Basel II kararlarının önümüzdeki yıl devreye girmesiyle; bu yarışta rating notunu almış olanlar, daima bir adım önde olacaklar. Ratingi olan firmalar kendini daha iyi ifade edecek ve yerli yabancı tüm finans kuruluşlarının dikkatlerini üzerine çekecek. Öte yandan,en kötü nota sahip olan firma bile hiç notu olmayandan önemli hale gelecek. Kısaca şeffaflığı getirecek olan rating herşeyden önemli hale gelecektir.

                 Şu an Dünya’daki 4 büyük rating şirketleri şunlardır:

                 - S&P
                 - MOODY’S

                 - FİTCH

                 - JCR

                Öte yandan, ANONİM ŞİRKET sahiplerinin BASEL II’ den sonra mutlaka rating ile işleri olacağını hatırlatmak için erken sayılmaz.

                                                    TEMEL’İN KREDİ NOTU

                     Temel Bankanın birine gider ve tüketici kredi talebi için Müdür ile görüşür. Müdür, Temel’I yukarıdan aşağı süzer ancak gözü tutmaz. Temel’I başından savmak için banka Müdürü “Senin kredi işinin olması için Doktordan sağlık raporu getirmen lazım.” der.  Temel hastahanenin yolunu tutar ve gidip doktora banka müdürünün isteğini anlatır. Doktor durumu anlar ve Temel’I soyup iyi bir muayeneden geçirir. Sonra oturur raporunu yazar ve kapalı zarfa koyarak Temel’e “ Bunu Müdüre ver “ der. Temel zarfı banka Müdürüne getirip verir. Müdür de şaşkınlık içinde raporu açar okur. Raporda “ Bu adam da kredi alacak göz var ama, ödeyecek yürek yok. (+1-1) “ diye yazmaktadır.

                                                 BANKALAR NE YAPIYOR

                Şu an bankalar 1.1.2008 den itibaren ülkemizde yürürlüğe girecek BASEL II uygulamaları için iki sistem üzeride çalışmaktadır. Bunlardan biri Standart sistem dediğimiz bağımsız bir kredi derecelendirme kuruluşu tarafından kredi notlarını tespiti ve buna göre banka sermaye ihtiyacının belirlenmesidir. Bu sistemde risk daha azdır. Örneğin, gerçek müşteri çek senedi teminat olarak alınmayacak.

                     Yaklaşık bir yıl sonrası için yani 2009 yılında ise bankanın kendi içsel değerlendirmelerinin esas alınması planlanmaktadır. İçsel değerlendirme de temiant kısıtlaması olmayacak ancak, her iki sistemde de bu gün kabul edilen teminatların  bir çoğu kabul edilmeyecektir. İçsel değerlendirme de kabul edilecek teminatların bir çoğu kredi maliyetini düşürmeyecek. Bu hazırlıklar henüz kesinleşmemiş ama görünen köy kılavuz istemiyor. Çok kısa süre sonra önümüze  gelecek.

                     Özellikle KOBİ sayılan firmalarımızın bir an evvel bilançolarını iyi bir şekilde okumaları, değerlendirmeleri ve buna göre BASEL II uygulamalarına hazır olmaları, kredi notlarını iyileştirmek için derslerine iyi çalışmaları gerekmektedir. Sonuçta sağlık raporu almak zorunda kalmamaları ve banka kapısından çevrilmemeleri temennisiyle iyi haftalar diliyorum.