Hüseyin BOZKURT
Yeminli Mali Müşavir
huseyinbozkurt@firatymm.com
HAYIR
Bu günlerde, hayır ve evet kelimelerini anayasa değişikliği referandumu nedeniyle çok duyar olduk. Bu yazıda hayır kelimesinin anlamından bahsedeceğim. Birbirinin zıddı olan bu kelimelerden “hayır” ı anlatırken “evet” ten bahsetmemek mümkün değil elbet.
“Hayır” kelimesi ne anlamlar içerir? Ne için kullanırız? Hayatımızda hayır diyebilmenin önemini, kazancını, hayır diyememenin maliyetini ne kadar biliyoruz? Bunlardan bahsedeceğiz.
Araştırmalarımıza göre “hayır” arapça kökenli bir kelime olup, genellikle; yok, öyle değil, olmaz gibi anlamlar içerdiği gibi, olumsuz cümlelerde anlam pekiştirmesi için de kullanılıyor. Ayrıca; iyilik, karşılık beklenmeden yapılan yardım, iyi, hayırlı, yararlı faydalı gibi anlamlar içermektedir. Hayır, kısaca yok ve iyilik manasına geliyor diyebiliriz.
Hayır ile ilgili birçok deyim ve birleşik sözde üretilmiş. Bunlardan bazıları; hayır işlemek, hayır diyememek, hayır yok, hayırlı işler, hayırla anmak, hayrını görmek, hayırsever, hayır hasenat, hayır dua gibi.
Hayır kelimesini, iyilik etme ile ilgili de çok kullanırız. İyilik etme insanın doğal özelliği olduğu için, hayır işleri yapmak bize manevi mutluluk Gücümüzün yettiğince hayır hasenat işleri ile hayırlı işler yapmalıyız. Hayırsever bir insan olmalıyız. Öte yandan hayır işleri yaparken de çok dikkat etmeliyiz. Hayır işini niçin ve kime yaptığınız önemlidir. En makbul hayır işi insanın kendi eliyle yaptığıdır.
Hayır yapılırken karşıyı üzmemek ve gururu ile oynamamak gerekir. Karşılık beklemeden yapmak gerekir. İleride şirketimizde çalışması karşılığında öğrenciye verilen para, yardım değil, burstur. Bu tür çeşitli amaçlarla ileride bir beklenti karşılığı yapılan yardımlar da hayır sayılmaz. Bu tür yardımlar hayırlı bir iş olmaktan çıkar. Olsa olsa o kişinin zor durumundan faydalanmak olur. Hayır, yaptığınız kişiye olumsuz etki yapabileceği gibi, toplumu da yanlış yönlendirebilir. Maddi yardımların modern toplumlarda vatandaşın bizzat eliyle değil, kişinin ödediği vergilerle Devlet tarafından yapılır. Bu anlamda vergisini tam ödemeyen kişi zaten hayır yapmış sayılır. Hayır yapmak isteyen kişi vergisini tam ödedikten sonra hayır yapmalıdır.
Hayır, ihtiyaç sahibine yapılmalı. Hasta, yaşlı veya küçük çocuğa yapacağınız yardım ile eli kolu sağlam çalışabilen kişiye yapılan yardım aynı sonuç doğurmaz. Hatta sağlam kişiye yapılan hayır, bazen yanlış da olabilir. Onun için dikkat etmek lazım. Hayır işlerinin zamanlaması da önemli. Tüm hayır işlerini belli bir tarihte ya da belli bir olay öncesi yapmak yanlıştır. Karşı bunu yanlış anlayacağı gibi, toplum da yanlış değerlendirir. Bir kişiye aylarca hiçbir yardım yapmayıp, o kişiye bir ayda yardım yapmak da yanlış. Esasen en büyük yardım ve hayır insanların bilinçlenmesini ve yetişmesini sağlamaktır.
“Evet” in zıddı olarak “hayır” ı kullandığımızda ise; bir şeylere karşı çıkıyoruz demektir. Yani ortada bizden istenen veya bize sorulan bir şey vardır. İnsanlarla ilişkilerimizde hayır diyebilmek önemlidir. Çünkü, “evet” cevabı bizden istenen ve sorulan şeyin onayını isteyen kişilerin görüşüne uygun cevaptır. Mesela, bir arkadaşınız size sinemaya gidelim mi diye soruyorsa, o kişi sinemaya gitmek istiyordur. Sizden evet cevabı bekliyordur. Siz hayır dediğinizde o kişi bozulacaktır.
Hatta soruyu soran kişiye birde gerekçe göstermek zorunda kalabilirsiniz. Bunun için, cevap vermeden önce, iyice düşünmelisiniz. Cevabınız evet ise karşı mutlu olur. Ama siz gitmek istemeden gittiyseniz, gidince sıkılabilirsiniz. İşte tam bu durumda iken düşünmeden “evet” dediyseniz sonuçlarına katlanırsınız. Eğer hayır gitmeyeceğim derseniz de o kişiye bir açıklama yapıp, kibarca reddedebilirsiniz.
Diğer bir örnek; arkadaşınız sizden borç para istedi, sizde düşünmeden, verirseniz o kişi memnun olur. Ama o parayı sonra size ödemeyebilir, para yüzünden arkadaşlığınız bozulabilir. Parasız ve arkadaşsız kalabilirsiniz. Ama parayı vermeden önce, iyice düşünüp, olabilecekleri hayal ederek, karar verirseniz doğru yapmış olursunuz. Evet deseniz de kararı değerlendirerek verdiğiniz için sonradan fazla üzülmezsiniz. Ama hayır demek, size daha uygunsa baştan hayır demek daha doğru. Çünkü, cevap verirken düşünmeden yanlışlıkla evet dersek sonradan mutsuz oluruz.
Öte yandan bazı insanlar, etken kişiliğe sahip olmadıkları için kendi görüş ve tekliflerini ortaya koymaktan çekinirler. Biri istiyor diye yapma etme eğilimleri vardır. Bu kişiler, sonradan karşı da gelemezler, mecburen sonuna kadar evet dedikleri işi yapmak zorunda kalırlar.
Güçlü ve sağlıklı düşünce oluşturan insanlar kendi alternatif düşünceleri ile birlikte hayır cevabını, daha rahat verirler. Genellikle hayır cevabı, karşı düşünce ve alternatifi içinde barındırır. Hayır demek, birilerini kırmayı göze almış bir düşüncenin sonucudur. Hayır diyemeyen kişiler, hep başkasının yönlendirmelerine boyun eğmek zorunda kalırlar. Bazen bir evet denildi mi arkasından bir çok şeye de evet kapısını aralamış olursunuz. Bu kişiler, böyle olunca da hep sıkıntı çeker, yük taşırlar. Bir müddet sonra bu yükten şikayete başlarlar.
Diğer taraftan, bir konu hakkında kendi taleplerimizi dile getiremez isek kendimizi değersiz hisseder, haklarımızı ve düşüncelerimizi savunamaz duruma düşeriz. Aksine davranır isek kendi düşünce, ihtiyaç ve doğrularımızı karşıya bildirince kendimizi değerli ve barışık hissederiz. Bir şeye yok demek her zaman karşıyı kırmak demek değildir. Tam tersine kendimizi kırmamış oluruz.
Açık ve dürüst olmak, diğer insanların dediklerini kabul ederek, onu memnun etmeye çalışmaktan daha kolaydır. Kendi fikrini aksi de olsa savunan ve uygulayan kişi başkasının fikrine de saygı duyar. Bazı insanlar hayır dediklerinde insanları kıracaklarını, onlar tarafından sevilmeyeceklerini, reddedileceklerini düşünürler. Gerektiğinde hayır diyebilmek kendimize duyduğumuz saygının da bir ifadesidir. Öte yandan kendi fikrini açıkça ifade edip dolu bir şekilde “Hayır” diyebilen insanlara saygı gösterildiğine şahit olabilirsiniz.
Hayır diyemeyenler başkasının arabasını kullanan ya da başkasının kullandığı arabada seyahat eden yolcu gibidir. Unutmayın kendi kullandığınız arabadaki zevki hiçbir arabadan alamazsınız.
“Evet” cevabı, içgüdüseldir. Genellikle önerilen şeye olumlu bakma ya da bundan olumlu hormon salgılaması yapan insanlar vardır. Ama bir an için olumlu durum uğruna sonradan nelere katlanacağımızı hesap etmeliyiz. Özellikle kadınların , birine yardımcı olduklarında, kendilerini iyi hissettikleri, iyi ve yardımcı olmak takdirle karşılandığından ve kadınların takdir edilmeyi sevdiklerinden, kadınların evet cevabına yatkın oldukları tespit edilmiştir. Bunun bir sebebi de; hanımların olaylara daha duygusal bakmalarından kaynaklandığının da etkisi var. Erkekler ise çocuk yaşta; her şeye evet diyen boyun eğen biri olmadıklarını ispat için genellikle hayır demeyi , ölçmeyi tartıp cevap vermeyi erken yaşlarda öğrenirler.
Bazen de hayır deyince kişisel ve toplumsal ilişkilerimizin zedeleneceğinden korkarak hayır diyemeyiz. Tabi bunun sonucu çok daha ağır bedeller öderiz. Kimsenin duygularına zarar vermeden, kişisel ve toplu ilişkilerimizi riske etmeden “hayır” diyebilmek de bir marifettir. Zamanımızın kendinize kalması ve sonradan mutsuz olmamak için her zaman bizden bir şey isteyenlerin isteklerine, istenmeyen davetlere, hep istemeye alışmış arkadaş ve aile üyelerinin isteklerine, istenmeyen duygusal ilişkilere, yardım kuruluşları,arkadaş ve akrabalardan gelen parasal isteklere, size işyerinde verilen kafanıza yatmayan işlere ve sizi kullanan, sizin saf ve temiz duygularınızdan faydalanan herkese usulü dairesinde HAYIR diyebilmek çok güzel.
Benliğinizi, kişiliğinizi, menfaatlerinizi korumak sizin elinizde. Biraz DÜŞÜNÜP cevap verin yeter. Hiçbir şeye hemen evet demeyin. Hatta hayır cevabı vereceğiniz zaman biraz susun ve zaman isteyin. Düşünmem gerek deyin. Karşı hayır vereceğinizi zaten anlayacaktır. Cevap vermeden %50; red vermiş sayılırsınız. Kişi ile hemen göz temasını keserek öksürün. Daima sıkıntılı hareketleriniz hayır cevabına zemin hazırlar. Hiçbir hayır cevabından utanıp, suçluluk duymayın. Hatta bir süre sonra hayır dediğiniz için mutlu olacaksınız. Öte yanda hayır cevabınız, saygılı, kararlı, kısa ve net olmalıdır. Hiçbir zaman neden hayır cevabı verdiğinizi kendiliğinizden anlatmaya kalkmayın. Düşündüm, çok isterdim ama gelemem, yapamam, veremem… Gibi kısa cevaplar kullanmak yerinde olur.
Hiçbir hayır cevabı için özür dilemeyin. Sonradan yapabileceğiniz anlamında söz söylemeyin. Çünkü aynı konu, iki gün sonra yine gündemimize gelir.
Bazen birine hayır demek ona iyilik demek anlamına gelebilir. Birinin sürekli kurtarıcısı olmak ona yardım etmek değildir. Yazar Jana Kemp, “Birine yardım etmeyi reddetmek, o kişinin kendi yeteneklerine odaklanmasını sağlar ve bu iyi bir şey olabilir, örneğin sizden sürekli borç isteyen birine ‘Hayır’ demeniz, sizden sağladığı sürekli yardımı bulamadığında finansal durumunun gerçeği ile yüzleşmesini sağlayabilir” diyor.
Çocuklarımızın yetişmesinde de hayır demek bazen çok faydalı olur. Çocuklarımıza küçük yaşlarında kendilerini kontrol edebilmeyi öğretmek için her istediklerine evet dememek gerek. Direkt hayır diyerek de düzeltemeyiz. Onlara hayır demeden, ama onları düşündürerek, bizi dinlemesini sağlayarak, mantık becerilerini geliştirerek istediklerini yapmalıyız.
Netice olarak size sorulan ne olursa olsun 5 N harfi ile başlayan (Nerede, Neden, Nasıl, Niye, Ne gibi) soruyu sorun. Cevapları size uygun geliyorsa sorun yok. Gelmiyorsa hayır deyin gitsin. Hepinize, hayırlı iş, evlat, yaşam ve hayırla anılacağınız bir gelecek diliyorum. 31.08.2010
|
