Hüseyin BOZKURT

Yeminli Mali Müşavir

huseyinbozkurt@firatymm.com

                                                      SÖZLEŞME YÖNETİMİ

              Geçen hafta sözleşmeyi tanımlamış ve önemine değinmiştik. Bu hafta sizlere sözleşme nasıl olmalı,ne tür sözleşmeler düzenlenir ve sözleşme yönetimi nedir bunlardan kısaca bahsedeceğiz.

               Sözleşme,iki ve daha fazla kişi tarafından düzenlenen ve bir konuyu, edimleri ve verilen sözleri kayıt altına alan karşılıklı bir  anlaşma metni yada belgesidir.

               Sözleşmeler; düzenleniş amacı ve konusunu açık bir şekilde ortaya koymalıdır. Edimler net olarak belirtilmeli. Sözleşmeye uyulmadığı durumlarda ne tür yaptırımlar olacağı yazılmalıdır. Süreler net olarak konmalıdır. Yoruma muhtaç cümleler ve ifadeler içermemelidir. Sözleşmeler, genel ahlak ve hukuka aykırı hükümler ve yasalarla suç sayılan konuları kapsamamalıdır. Düzenleme tarihi ve yeri ile hukuki uyuşmazlıklarda çözüm yeri belirtilmelidir.

               Sözleşme, hemen hemen her konuda düzenlenebilir. Belli başlı sözleşmeler şunlardır:

               Kira sözleşmesi,kredi sözleşmesi,hizmet sözleşmesi, iş sözleşmesi, inşaat ve taahhüt sözleşmesi, evlilik sözleşmesi,rehin sözleşmesi, satış sözleşmesi, satış vadi sözleşmesi, şirket ana sözleşmesi,nakliye sözleşmesi,haksız rekabet sözleşmesi,lisans sözleşmesi,toplu sözleşme gibi.

               İkili ilişkilerde her konuda sözleşme düzenlenmelidir. Zamana dayalı bir iş yapılıyor yada yapılacak ise mutlaka sözleşme olmalıdır. Ticari konularda sözleşme yapılabileceği gibi şahsi konularda da yapılabilir.

               Ticari yada sınai işletmelerde her işlemde mutlaka sözleşme kullanılmalıdır. Sözleşme işletme yönetiminin bir parçasıdır. Bir işletmede tüm bölümlerin sözleşmenin önemi konusunda bilgilendirilmeli ve kendi bölümlerinde sözleşme kullanmaları öğretilmelidir.

               Her işletmenin sözleşme kültürünü yerleştirmek amacıyla çaba sarf etmesi lazımdır. İş ve işlemlerde kullanılacak sözleşme örnekleri işin özelliğine göre tespit edilmelidir. Yönetim ve iş planlarında sözleşme yönetimi de olmalıdır.

               Öte yandan, yapılan sözleşmelerin iyi bir okuyucusu olması lazım. Zira sözleşmeler, içeriği iyi okunmadıktan sonra bir hüküm ifade etmez. O işletmede, sözleşmeleri okuyup anlaşmazlık halinde yada işlerin normal yürütülmesinde sözleşmeye göre hareket edilmesi en doğru yöntemdir. Bir sorun olmasa bile sözleşme maddelerine uyularak hareket edilmesi ileride doğabilecek anlaşmazlıkları da ortadan kaldırır.

                Karşı taraf sesini çıkarmıyor diye siz iyi niyetle sözleşme dışı bir şeyler yaparsınız ama bir gün gelir o hatayı önünüze koyuverir. O nedenle bir işletmede her birimde ve alanda sözleşme düzenleme ve buna göre hareket etme benimsenmelidir.

                İşletme yöneticileri ara sıra işlerin sözleşmelere göre yapılıp yapılmadığını veya sözleşmelere uygun yapılıp yapılmadığını kontrol etmelidir. Kendi edemiyorsa bu konuda uzman bir kişiye bunu yaptırmalıdır.

                Bazen bankalar vb. yerlerde küçük yazılı kitapçıklar halindeki sözleşmeyi önümüze sürerler ve okumadan imzalarız. Ya da büyük bir firmadan bir sözleşme örneği ele geçirmişizdir. Karşıya onu imzalatmışızdır. Bir anlaşmazlık halinde bizim sözleşmemiz olduğu bile aklımıza gelmez. Yada içeriğini okuyup hazmetmediğimiz için o maddeleri kullanmak aklımıza bile gelmez.

              Yakın bir tarihte bir firmada çarpıcı örnekle karşılaştım. Bir firmaya trilyonluk iş verilmiş, adam işi yarım bırakıp kaçmış. İşçiler ve alacakları ortada kalmış. İş gecikiyor. Para önden peşin verilmiş gibi durumlarla karşı karşıya. Bu yetmiyormuş gibi iyi niyetli ana işveren işçilere cebinden ödeme yapıyor. Bu arada sizin sözleşmeniz yok mu dedim ve istedim. Olması lazım deyip getirdiler. Örnek bir sözleşme esas alınarak bir şeyler yazılmış. Neyse biraz okuduktan sonra bir yığın hakkının olduğunu tespit ettik. Bir baktık ki; sözleşmeyi iptal yetkimiz var. Teminatımız var. Hakkedişlerini tutma yetkimiz var. Ceza ve tazminat isteme yetkimiz var. Firma bizde olan 30.000 YTL alacağı için sıkıştırırken  biz 500.000 YTL talepte bulunabileceğimizi ve işi başkasına hemen verebileceğimizi tespit ettik.

              Burada firma sözleşmeyi yaparken kendi şartlarını ve olumsuzlukları düşünerek yapmamış. Tip bir sözleşmeyi yazıp imzalamışlar. Onun için sözleşme aklına bile gelmemiş. Örnekte de gördüğümüz gibi, sözleşmeyi yazarken olayın tüm boyutunu düşünmemiz, en kötü durumda ne yapabilirimin yanıtlarını içerecek maddeleri sözleşmeye yazmak ve bunun da zamanında uygulamasını takip etmek gerekir.

              Çok çarpıcı birkaç örnek daha vermek istiyorum. Bin bir umutlarla firmanıza yetkin bir idareci,teknik eleman vs. getiriyorsunuz. Adamla bir sözleşme dahi yapılmıyor. 6 ay sonra tüm öğrendiklerini,bildiğini ve sizin umutlarınızı ve iyi niyetinizi de alarak rakip bir firmaya geçiyor. Halbuki bu kişi ile haksız rekabet sözleşmesi yaparak sizden ayrıldıktan sonra birkaç yıl aynı iş kolunda çalışmasını önleyebilirsiniz. Ya da  üç yıllığına tutmuşsanız altı ay sonra gidemez. Giderse yüklü bir tazminatı da vermesi gerekir. Tabi bunları sağlayacak olan baştan yapılacak bir iki maddelik bir sözleşmedir.

               Ya da büyük bir firma ile bayilik sözleşmesini çoğu zaman okumadan imzalıyoruz.

En ufak bir yanlışta karşı taraf her şeyi elimizden alıyor ve biz bir hak iddia edemiyoruz. Yaptığımız yatırımlar boşa gidiyor.

               Hem bize hazırlanıp getirilen sözleşmeleri hem de kendimiz yazacaklarımızı, ilgili olayda oluşabilecek tüm sorunların çözümünü düşünerek maddeler koydurmamız lazım. İşimize gelmeyenleri kaldırtmamız lazım.

               Ayrıca cümle aralarında gizli önemli ibareler yazılır genellikle ve bunlar bizi bağlayıcı cümlelerdir. Sözleşmeleri son kelimesine kadar dikkatlice okuduktan sonra imzalamak lazım. Yine sözleşmelerde bir üst maddede lehinize gibi yazılan bir konu üç madde sonra “şu madde bu durumda uygulanmaz” gibi bir ibare varsa siz kaybettiniz. Onun için her kelimesi iyi okunmalıdır.

               Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür. Kötü ve okunmadan bir sözleşme imzalamaktansa hiç sözleşme yapılmaması daha iyidir. Onun için iyice okunması gerekir.

               Kişi yada firma olarak bir müddet ( 1 yıl kadar) titiz davrandığınızda zaten çevrenizde sizi sıkıntıya sokacak insanlar kalmaz. Sizde bir sözleşme uzmanı oluverirsiniz.

               Bir ata sözümüz vardır. “Eşeğini sağlam kazığa bağla,komşunu hırsız çıkarma” diye. İşini sağlıklı kurallara göre sözleşmeye dök, ne tedarikçinle ne mal sattığın kişi ile ne de çalışanlarınla kötü olma. Olursanız da haklı çıkın. Bol sözleşmeli bir yaşam dileğiyle…