Hüseyin BOZKURT

Yeminli Mali Müşavir

huseyinbozkurt@firatymm.com

AİLE ŞİRKETLERİNDE YÖNETİM VE SORUNLARI

Aile şirketinin avantajları :

Aile şirketleri, işin başında iş sahiplerinin durması, hızlı karar aldıkları, normalin üzerinde çalıştıkları, aile bireylerinin özveri ile çalışmaları, kontrolün kendilerinde olması, zamanı iyi kullanmaları vb. nedenlerle ilk yıllarda bu modelle hızlı gelişme göstermektedirler. Aile büyüğü ya da liderinin sözünün dinlendiği şirketlerde, tek elden yönetim söz konusu olduğunda bu başarı yukarıdaki unsurlarla birleşince daha da gelişme sağlanmaktadır. Hatta, ilk kuruluş ve büyüme dönemlerinde aile canla başla çalıştığından büyüme çok hızlı olmaktadır.

Aile şirketinin dezavantajları :

Ancak, işin gelişmesi, ürünün ve şirketin tanınarak dışa açılması, ithalat-ihracat potansiyelinin gelişmesi, müşteri ilişkileri ve rekabetin etkileri ortaya çıktıkça; yönetim ile ilgili bazı problemler de birlikte ortaya çıkmaktadır. Bu problemlere, aile bireylerinin zaman, bilgi, tecrübe ve teknolojik eksiklikler nedeniyle çözüm bulamamaları ya da bu problemleri fark edememeleri veyahut fark edilse bile zamanında çözüm üretilememesi sonucunda aile şirketi yapısı işletme ve işin büyümesine olumsuz olarak yansımaktadır.

Aile şirketlerini bekleyen sorunlar:

Belli bir büyüklüğe kavuşan firmalar aşağıda belirteceğimiz sorunlarla karşılaşacaktır. Belli büyüklükten kastımız; belli bir marka yaratmak isteyen, kentsel değil de ulusal ya da uluslar arası bir ürün yada hizmet üreten şirketler, ihracat yapan şirketler, bulunduğu ile hizmet etmekle birlikte perakende bir ağ ve sistem kurmuş ve esnaf tabiri dışında olan firmalar belli büyüklüğe kavuşmuş firmalar olarak gösterilebilir. Burada ki büyüklük iş ve işletmenin çapı, hedefi ve kontrol edilebilirliğidir. Bu kriterleri aşan firmalar yönetim açısından büyük düşünmek durumundadırlar.

Aile şirketleri biraz büyüyünce aşağıdaki sorunlarla karşılaşırlar:

-Yönetim ve organizasyon sorunu

-Maliyet belirleme ve izleme

-Çalışanların ve işletmenin verimliliği

-Kalite, marka, patent

-İnsan kaynağı bulma, yönetme, yetiştirme ve elinde tutabilme

-Çalışanlar ve bölümler arası, yönetim ile çalışanlar arası insan ilişkileri ve  iletişim

-Günlük ve güncel bir muhasebe tutma ve sonuçları analiz etme

-Dışarıdan gelecek haksız rekabet vs. olaylara tepki ve etkilerle uğraşma

-Gelinen yerde tutunabilme, düşmeme ve rekabetin getirdiği sorunlar

-Yeniliklere ve gelişmelere açık olarak daha yükseğe çıkma

-İşlerin gelişmesi ile aile bireylerinde beklentilerin artması ile oluşan sorunlar

-Yaratılan işletmenin devamlılığını sağlamak ve gelecek kuşaklara sorunsuz teslim

-Beklenmedik sorunlar karşısında bunalıp işletmeyi nakde çevirip sorunlardan  

  kurtulma düşünce ve duygusu
-Şirket varlıklarını koruma

-Çalışan kişiler, şirket ortakları, aile bireyleri ve çalışılan firmaların yaptığı hile ve  

  yolsuzluklar

-Bunlarla ilgili maliyetli yatırımlar ve kaynak ayırma

                   Yukarıda sayılan sorunları, detaylandırmak ve fazlalaştırmak mümkündür. Klasik aile yapısı içinde gelişen firmalar, yukarıdaki sorunlarla iyi mücadele edemedikleri takdirde durgunluk ve gerileme başlayacaktır. Bu sorunlar iş ile ilgili sorunlardır.

Aile bireylerinin yarattığı olumsuzluklar:

Ayrıca aile bireylerinin şirkete olumlu katkılarının yanında kendilerinin sebep olduğu olumsuzluklar da işletmeye sorun olarak yansımaktadır. Bunlar;

-Aile içi çatışmalar sonucu yönetimde aksama ve boşluklar

-İşletmeden keyfi finansal kaynak aktarımı,

-Keyfi ve bilinçsiz yönetim sonucu verimli personelin küstürülmesi

-Kurumsallaşmanın farkında olarak veya olmadan engellenmesi

-Firma vizyon ve misyonunun, ailenin gölgesinde kalması

-Yetki devri yapılmaması sonucu işlerin tek elde toplanması ve işlerin gecikmesi

-İkinci kuşakların yeterince yetiştirilmeden yetki verilmesi sonucu verimli çalışan 

  profesyonellerle çatışma yaratılması

-Gelecek kuşaklara yetki devri yapılmamamsı

-Kayıt dışı çalışılarak işletmeye büyük riskler alınması

-Çalışanların motivasyonunun sağlanmaması sonucu verim düşüklüğü

-Kurum imajı, kurum kültürü, iş planı vs. olmaması nedeniyle şirketin istenilen yere   

  gelememesi

                      Gibi aile şirketi üyelerinin olumsuz etkileri olabilmektedir. Bu tür etkiler aile dışı yöneticilerde de olabilmektedir. Bunun yanında bu olumsuzlukları aşmış bilinçli aile şirketlerimizde görülmektedir. Önemli olan belli bir seviyeye ulaşan aile şirketlerinin profesyonellere kapılarını açmaları, yetki devri yapmaları, yönetimi onlara bırakmaları, ama kendileri de bir üst kurul gibi, karar alma, denetim ve yönlendirme yapmaları daha uygun olacaktır. Bu sorunlara çözüm önerilerimizi izleyen yazımızda bulacaksınız.