Hüseyin BOZKURT
Yeminli Mali Müşavir
huseyinbozkurt@firatymm.com
GÜNEYDOĞU’DA YANLIŞ YATIRIM KÜLTÜRÜ
Dünya’da sanayileşme, batıdan doğuya doğru hareket ederek ilerliyor. Amerika ve Avrupa'dan ülkemize ve doğumuzda kalan ülkelere doğru yola çıkan sanayileşme ve uluslar arası sermaye; ucuz işçiliği ve ülke kaynaklarını kullanıyor. Batılılar, sanayi üretimini bıraktı. Gelişmekte olan ve geri kalmış ülke kaynaklarını kullanarak ihtiyaçlarını karşılıyorlar. Batı; sanayinin yerine sistemleşmiş hizmet, finans,bilişim ve yazılım sektöründe faaliyetini sürdürüyor… Bu ülkeler; genellikle düşünce, sistem, yazılım, formül, know-how satarak ülke kaynaklarını tüketmeden, daha kolay para kazanıyor. Bir yandan da doğu ülkelerine sanayi makineleri ihraç ederek, sanayileşmeyi teşvik ediyor.
Bir gün biz de sanayi üretimini terk edeceğiz. İşçiliği ucuz ülkelere gidecek makinelerimiz… Ya da onlar bizden daha ucuza mal edecekler ve biz mecburen terk edeceğiz. Hatta, Türk Cumhuriyetleri, İran, Suriye vb. ülkelere kaymaya başladı bile.
Bu doğuya kayma, ülke içerisinde de görülüyor. Son yirmi yılda özellikle Güneydoğu Anadolu da, sanayileşme büyük bir hızla sürüyor. Başta Gaziantep olmak üzere; K.Maraş, Şanlıurfa, Diyarbakır, Adıyaman, Kilis ve Mardin illerinde büyük sanayileşme gözlenmektedir. Çırçır, iplik, halı, triko, dokuma, ev tekstili,un,irmik, makarna, mercimek,sıvı yağ,çikolata,kuru yemiş, makine sanayi, sabun-kimya sanayi ve daha bir çok konuda önemli sanayi yatırımları yapılmıştır.
Gelişmeler o kadar hızlı ki; bu firmalar; ihtiyacı olan yetişmiş insan gücünü bulmakta zorlanmaktadırlar. Hatta, danışmanlık şirketleri de kalifiye insan ve yönetici yetiştirmek amacıyla bölgede yerlerini almaya başlamıştır.
Sanayileşme evrimini yaşarken, olumsuz gelişmeler de yaşamaktayız Bölgemizde ve ülkemizde yatırımların büyük bir kısmı plansız, programsız ve herhangi bir fizibilite olmadan yapılmaktadır. Çoğu işletme çalışmaya başladıktan kısa bir süre sonra atıl duruma düşmekte ya da düşük kapasite ile çalışmaktadır.
Bölgemizde genellikle yatırımlar etrafa bakılarak yapılmaktadır. Bu tür yatırımlar, bölgesel sektör oluşumu ve alt yapının güçlenmesi açısından iyidir. Ama bu tür yatırımlar sektörde üretim bolluğuna yol açıyorsa, diğer yatırımcıları sıkıntıya sokuyorsa zararladır.
Bir sektörde para kazanılan bir iş kurulmaya görsün. Birkaç ay içinde, aynı konuda birkaç kişi daha yatırıma başlar. Onlarda piyasaya girince rekabet nedeniyle başarılı firma ile yeni kurulan firmalar para kazanamaz, makinelerin taksitlerini ödeyemez hale gelir. İflas etmezler belki ama ya çok düşük kapasite ile çalışılırlar ya da sermayeleri eriyerek yok olur. En ufak krize tökezlerler.
Bu tür yatırımlar, farklı sektörlerde güç kazanmış firmalarca sektör değiştirerek yapılınca durum daha da vahim hale gelmektedir. Mesela (H) sektöründe birkaç firma ön plana çıkınca, diğer sektörlerde (A, G, O, İ, P,T) güçlü firmalarda hemen (H) sektöründe 50 tane 100 tane makine sipariş ederek yatırım yapmaktalar. Fizibilite raporunun özeti şu: falan aile ya da grup şu işten para kazanıyor. Biz de yapalım… Gelen 50- 100 makinenin hepsinin çalışması mümkün değildir. Bu yatırımların, küçük KOBİ işletmelerine de zararı büyüktür. 5-10 makine ile çalışan ve sektöre yıllarını veren firmalar da sıkıntıya girmektedir.
Bir sektörde üretim açığı varsa; aynı alanlarda yatırım yapılabilir. Bölgemizde çırçır, iplik, halı vb. sektörlerde bu tür yanlış yatırımlar yapılmaya başlamıştır. Milyonlarca dolar tutan makineleri, ithal etmeden önce iyi fizibilite yapalım lütfen. Sadece kendi sermayemiz değil, mevcut firmaların sermayeleri de atıl duruma düşebilir.
Sanayileşme sürecimizin sağlıklı ve kârlı bir şekilde geçirilmesi için tüm sektörlerde birbirimize bakarak yatırım yapmaktan vazgeçmemiz lazım. Belli bir sektörde öne çıkmış firmalarımızın, Türkiye’de ya da Dünya'da rekabet edecek tamamlayıcı yatırımları yapması ya da gelişmemiş yeni sektörlere yatırım yapılması daha rantabl olacaktır.
NOT: 23.02.2007 Tarihinde Dünya Gazetesinde yayınlanmıştır. |
