Hüseyin BOZKURT
Yeminli Mali Müşavir
huseyinbozkurt@firatymm.com
CARİ HESAP VE SÖZLEŞMESİ
Cari hesap, iki kişinin bir hukuki sebep veya ilişkiden doğan
alacaklarını teker teker ve ayrı
ayrı istemekten karşılıklı olarak
vazgeçip bunları kalem kalem alacak ve
borç şekline çevirerek hesabın kesilmesinden sonra çıkacak artan tutarı
isteyebileceklerine ilişkin sözleşmeyle kurulan açık hesap şeklinde gerçekleşen
vadesiz bir kredili çalışma sistemi ve tutulan hesabın ismidir.
Eski TTK ‘da yer almasına
rağmen, ticari hayatta büyük kurumsal firmalarda sözleşme ile oluşturulan cari
hesap çalışma sistemi, KOBİ diye tanımladığımız küçük ve orta boy
işletmelerimizde uygulanmasına rağmen yazılı bir hukuki dayanağı bulunmamakta idi. Bu yüzden bir çok firma
sıkıntılar yaşıyor, kayıplara uğruyordu. Hatta cari hesap sözleşmesi
yapılmadığından ya da cari hesabın gerekleri yerine getirilmediğinden, şu gün
bile mahkemelerde bir çok haklı haksız alacak davalarının sürdüğü bilinen bir
gerçektir. Alacağın ödenmiş olmasına rağmen muhasebe kayıtlarında açık
görülmesi, bankalar kanalıyla ödeme yapılmamış olması ve teyit mektubu
alınmamış olması gibi eksiklikler, firmaları bir borcu iki defa ödeme zorunda
bile bırakabilmektedir.
Yeni
TTK da cari hesap; kanunun 89 ve izleyen maddelerinde yeniden düzenlenmiştir.
En önemli değişiklik ise, yazılı yapılmayan cari hesap sözleşmelerinin geçerli
olamayacağıdır. Eskiden taraflar sözlü anlaşıp, yıllarca çalışıyorlardı.
Taraflardan biri sıkıntı yaşayıp dava konusu yapıldığında mahkemelerce yazılı
olmasa bile cari hesap uygulamalarına itibar ediyorlardı. Ancak, taraflardan
yasa hükümlerine uygun hareket eden taraf daima haklı çıkıyordu. Cari hesap
kayıtlarını muhasebede doğru düzgün tutmamış bilinçsiz firmalar, hukuk
karşısında hep kaybediyorlardı.
Yeni yasa, cari hesap şeklinde çalışmaların
artık yazılı bir sözleşmeye dayanması gerektiğini şart koşmuştur. Aksi halde
geçersiz olacaktır. Yasa hükmü karşısında
yazılı sözleşme yapmayanların haklarını aramada sıkıntı yaşayacakları
kesindir.
Sözleşme yapılsa bile, sözleşme
hükümleri ve bunların uygulanması önem arz etmektedir. Sadece sözleşme yapmak
her şeyi çözmemektedir. Sözleşme hükümlerini de hayata geçirmek gerek. Konu ile
ilgili yasa hükümleri kanunun 89 ila 101
inci maddelerde yer almaktadır. Dileyen yasa maddelerinden daha detaylı bilgi edinebilir.
Biz burada, konunun önemli kısımlarını
irdeleyerek yapılan değişikliğe ve CARİ
HESAP’ın ticari hayattaki yeri ile firmalara getireceği külfet ve risklere dikkat çekmek istedik.
Öncelikle bir firma ile çalışırken nakit, çek, senet almıyorsak ve açık
hesap şeklinde alış ya da satış yapıyor ve bedelini sonradan tahsil ediyorsak,
karşılıklı mal alış verişi yapıyorsak o firma ile mutlaka yazılı “CARİ HESAP SÖZLEŞMESİ” yapılmalıdır.
Sözleşmelerde bulunması gereken bilgiler önemli olup, internetten örneğini
bulmak mümkün. Özellikle, hesaplaşma tarihi, teyit şekli, faiz istenip
istenmeyeceği, işle ilgili olmayan verilen alınan paraların borç veya alacaktan
düşülüp düşülmeyeceği gibi bir çok önemli konu sözleşmede bir esasa
bağlanmalıdır. Cari hesaba istinaden verilen senetler yasa hükmü gereği tahsil
edilmedikçe car hesaptan düşülmezler.
Öncelikle cari hesapla ilgili muhasebe kayıtları doğru tutulmalıdır.
Tutarı ne olursa olsun ödemelerin mutlaka banka kanalıyla ve bizzat borçlu ya
da alacaklının adına ödenmesinde fayda vardır. Cari hesaba kaydedilecek alış ya
da satış faturalarının da doğru belirlenmesi ya da düzenlenmesi önemlidir. Cari hesaba kaydedilecek alış ve satışlar
mutlaka AÇIK FATURA şeklinde düzenlenmiş olmasına dikkat edilmelidir.
Öte
yandan, cari hesaptaki alacak
bakiyesinin istenmesi ve faiz istenebilmesi hesaplaşma sonucuna bağlanmıştır.
Dolaysıyla hesaplaşma önemlidir. Hesaplaşma tarihi sözleşmede belirtilmemişse,
ticari teamülde de yer almıyorsa hesap dönemlerinin son günü, yani genel olarak
31 Aralık günüdür. Bu tarih itibariyle her yıl hesaplaşma yapılmalıdır.
Hesaplaşmada borç alacak farkı belirlenip protokol ya da karşılıklı teyit
mektubu ile belirlenir. Taraflardan birinin gönderdiği hesap cetveli ve
bakiyesine, karşı taraf bildirimi aldığı tarihten itibaren bir ay içinde noter,
taahhütlü mektup, telgraf veya elektronik imzalı haberleşme aracı ile itiraz
etmemiş ise bakiyeyi kabul etmiş sayılmaktadır. Onun için hesap teyitleri çok
önemlidir. Yoğun çalışılan firmalara hiç olmazsa 3 ayda bir, ama her halükarda yıl sonlarında mutlaka
mutabakat, alacak bakiyesi ve teyitleşme yapılmalıdır. Zira hesaplaşma sonucu bakiye belli olacak ve bakiyenin yasal
yollardan istenmesi ve faiz talep edilmesi buna bağlıdır.
Kanunun 95 inci
maddesine göre hesaplaşma sonucu belirlenen bakiyeye normal faiz hakkı işlemeye
başlar. Bileşik faiz uygulanmaz. Sözleşmeye de bileşik faiz hükmü konulamaz.
Konulsa bile geçersiz sayılır. Cari hesap sözleşmelerinde 3 aydan aşağı olmamak
üzere; hesap bakiyelerine faiz uygulanmasına dair hüküm koyabilirler. Hüküm
yoksa, her yılın sonunda hesaplaşmadan sonra faiz işletilebilir. Faizler, ana
paraya eklenebilir.
Bir
diğer önemli husus ise 97 nci maddede belirlenmiş olup, hesaplaşma ve bakiye
belirleme yapıldıktan sonra tarafların yıl içindeki borç ve alacak durumlarının
hepsi sona erer. Sadece bakiye geçerli olur. Yani bariz hatalar hariç geçmişe
dönülüp borç alacak iddiası ortadan kalkar. Sadece anlaşılan bakiye borç
geçerli olur.
Cari
hesap sözleşmelerinde sona ereceği süre belirtilmiş ise bu sürede sona erer.
Belirtilmemişse, taraflardan birinin yazılı fesih istemi üzerine veya
taraflardan birinin iflası ile sona erer. Süre yok ise, feshedilinceye kadar yıllarca
aynı sözleşmeye göre cari hesap şeklinde çalışma yapılabilir.
Amacımız sizlere cari hesap (açık
hesap) çalışma sırasında riskler yaşamamak için konunun önemine dikkat
çekmek, sözleşmesiz çalışmayacağını hatırlatmak, sözleşme hükümlerine uyulması
halinde bir sorun yaşanmayacağını belirtmektir. Yine konuyu muhasebeciniz, mali
müşaviriniz varsa avukatınızla da irdeleyerek cari hesap sözleşmesini kullanmanız
ve inceliklerini öğrenmeniz gerekir. Unutmayın hayatı kişiler değil, sistemler
yönetir. Kişiler sistemi uygularlarsa yeterlidir. Bazen yazılı olan bir cümlelik
beyanın sağladığı faydayı, yüz kişi sağlayamaz. Onun için ileride zarar
görmemeniz için cari hesap çalışma sistemini incelemenizi ve iyice öğrenmenizi
öneririz. Sorunsuz, bol kazançlı günler dileğiyle…
|
