Hüseyin BOZKURT

Yeminli Mali Müşavir

huseyinbozkurt@firatymm.com

                            GÜNEYDOĞU ANADOLU’DA TEŞVİK SORUNSALI

                Ülkemizde; Yatırımlarda Devlet Yardımları Kararları uyarınca, başta sanayi yatırımları  olmak üzere; bir çok alandaki yatırım Devlet tarafından teşvik edilmektedir

              Bölgesel teşviklerin ilk ciddi uygulaması 4325 sayılı yasa idi. Daha sonra 5084 ve en son 5350 sayılı yasalarla teşvikler sürdürülmüş ve 5350 sayılı yasa ile 1.4.2005 tarihinden geçerli olmak üzere 36 olan il sayısı 49 ile çıkarılmıştır.

                 5350; P yaratmaktadır.< rekabet haksız oranda büyük illerde teşviksiz olan komşu illere teşvikli gerekse açısından, yatırımcılar eski gerek çalışmaları, teşvik ilave getirilen yeni ve genişletilen ile yasa sayılı>

                Mesela teşvikli ilin birinde iki fabrika düşünelim. Her ikisi de 150 işçi çalıştırıyor ve aynı malı üretiyor. Biri dürüst 5350 sayılı yasadan önce tüm işçilerini sigortalı göstermiş, diğeri ise 100 işçisini sigortalı, kalan 50 işçisini sigortasız çalıştırıyor. 5350 sayılı yasa çıkınca sigortasız işçi çalıştıran fabrika 50 işçiyi daha sigortalı yapıp, hem elektrik enerjisi desteğinden, hem de SSK ve stopaj ödemesinden destek hakkı kazandı. Hem de SSK ve Stopajda 1 yeni işçiye karşılık, 2 eski işçinin de SSK ve Stopaj desteğinden faydalandı. Aynı ilde komşu iki fabrikada yasaları çiğneyen fabrika 5350 sayılı yasa ile ödüllendirildi. 5 yıl boyunca daha ucuza mal üretecek. Diğeri ise adeta cezalandırıldı.

                Öte yandan,  bölgede tek teşviksiz il olarak kalan Gaziantep’te civar illerdeki teşvikler nedeniyle başta tekstil olmak üzere üretimde büyük maliyet farkları oluştu. Sektöre yıllarını veren firmalar diğer illerdeki yeni firmalara karşı mal satamaz oldular. Bu da büyük bir haksız rekabet örneğidir.

                Bir ilde bazı sektörlerde arz fazlası varken, aynı sektörlerde civar illere ya da aynı ildeki diğer yatırımcılara destek verilmesi de, diğerlerini bitirmek anlamına gelir. Özellikle markalaşmanın olmadığı ara malı üretiminde bu teşvikler çok büyük haksız rekabet yaratmıştır. Hâlbuki bu teşvikler sektörlerle sınırlandırılabilirdi. Gelişmemiş sektörlere ya da o ilin altyapısına uygun sektöre teşvik verilebilirdi.

              Mesela Ş.Urfa’ya seracılık, organik tarım,  hayvancılık teşviği verilmesi, tekstilden daha faydalı olurdu. Zira, 5350 sayılı yasadan sonra bu ilde herhangi bir yatırım yapılmamıştır. Sözde gelişmiş illere de farklı teşvikler verilebilirdi. İhracat, marka, ar-ge, tevsi yatırımı, kapasite artırımı, teknoloji yenileme düşünülebilirdi.

                 Teşviği veren makamların, il genelindeki sadece bir kriteri alarak o ile global bir teşvik vermesi yerine, o ilin özeline inilerek, eski yatırımcıları ve komşu illeri üzmeyecek teşvik düzenlemeleri yapması gerekirdi. Bu konuda bölgedeki Ticaret ve Sanayi Odaları, Organize Sanayi Bölgeleri bu yasaların görüşülmesi sırasında bu gün için gösterdikleri tepkiyi gösterselerdi bu yanlışlar baştan önlenebilirdi belki. Her şeyde olduğu gibi, bu konuda da düşünerek değil olayları yaşayarak, bedel ödeyerek farkına varıyoruz.

                  Bir yandan yeni teşvikler verilirken, bu teşviklere güvenerek yatırım yapanların,bir yandan da bazı teşvikleri ellerinden alınmaktadır. Yatırım indiriminin kaldırılması ve geçmişte hak edilenlerin ise GVK’nın geçici 69 uncu maddesi ile üç yıl süre ile sınırlandırılması ve hatta bu üç yılda bile eski yıl yatırım indirimlerine %19;.8 stopaj uygulanması gibi. Zira, yatırım yapmayan şirketler %20; kurumlar vergisi öderken, yatırımcı da % 19.8 vergi ödemiş olmaktadır. Teşvik bunun neresinde?

                  Ara malı üretiyorsanız ve maliyetler sizde pahalı ise yatırımlar bu gün komşu illere, yarın ise komşu ülkelere gidecektir. Onun için yatırımlarımızı, en azından gelecekteki 10 yılı düşünüp, araştırıp planlamak ve marka yaratacak mallar üretmek lazım.  

NOT: 16 Mart 2007 Tarihli Dünya Gazetesi’nde yayınlanmıştır.