Hüseyin BOZKURT
Yeminli Mali Müşavir
huseyinbozkurt@firatymm.com

                                                ENTELEKTÜEL SERMAYE
 

                     Ekonomik hayatta ve yönetim anlayışında büyük değişim yaşanması nedeniyle işletme yönetiminde ve şirketlerin değerlendirilmelerinde bazı önemli hususlar ön plana çıkmaktadır. Bunlardan biri de “entelektüel sermaye” kavramıdır. TDK sözlüğünde entelektüelin anlamı “ Bilim, teknik ve kültürün, değişik dallarında özel öğrenim görmüş (kimse), aydın, münevver olarak” tanımlanmıştır.

                     Entelektüel sermaye ise;maddi olarak konulan (nakit,bina, makine, demirbaş vs.) sermayenin dışında kalan ve maddi olmayan değerlerden oluşan;işletmenin bilgi birikimi,teknolojik uygulama, yetkin yönetici ve elemanlar ile marka,patent,lisans, know-how, işletme adı ve sadık bir müşteri kitlesi gibi değerlerdir.

                     Bilgi birikimi oluşturan, bunu daha verimli kullanan,enformasyonu güçlü ve deneyim kazanmış işletmeler diğerlerinden daha verimli ve üretkendirler. Dolaysıyla globalleşen piyasalarda entelektüel sermayeye sahip firmalar yaşanan hızlı değişime ayak uydurabilirler. Zira piyasaların sürekli değişim yaşadığı, belirsizliklerin yoğun olduğu, teknoloji ve yeni ürünlerin gecelik değiştiği bir ortamda işletmelerin rekabet edebilmesi ve ayakta kalması ancak bilgi ile mümkündür. Artık maddi ve parasal değerler, firmaların uzun süre yaşamasına yeterli olmayacaktır. Uzun süreli yolculuğa çıkacak işletmelerin para ve maddi şeylerden çok, çalışanların bilgisini, duygusal ve zihinsel enerjilerini arkalarına almaları gerekmektedir.

                    Gerek üretim ve hizmet işletmelerinde ve gerekse toptan ve perakende sektöründe bilgi ön plana çıkmıştır. Örgütlü ve bireysel bilginin işlenmesi ve paylaşılması o firmaya artı değerler yaratacaktır. Bilgi insan beynindedir. Bunun diğer çalışanlarla paylaşılması, işlenmesi, yenilik ve değişime tabi tutulması ve kullanılması gerekir.

                    Entelektüel sermaye günümüzde genel olarak şu değerlerden oluşur:

1- Bilgili, deneyimli, dinamik çalışkan insan gücü

2- Kurum Kültürü,

3- İşletme ve Ürün İmajı ve Kimliği,

4- Markalar

5- İletişim ve haberleşme teknolojisi,

5- AR-GE faaliyetleri,

6- Yasalarla koruma altına alınmış hak ve patent mülkiyeti,

7- Sahip olunan süreçler (üretim ve pazarlama programları vs),

8- Sosyal Sorumluluk proje ve uygulamaları,

9- Müşteri bağlılığı ve memnuniyeti,

                  Gibi ana unsurları saymak mümkündür. Bu değerlere işletmeler sahip olmalıdır. Bu değerlerin her başlığı ayrı bir yazı konusudur. Burada detaylara girmeyeceğiz. Amacımız işletme yöneticilerin dikkatini bu konulara biraz daha çekmektir.

Ticaretin globalleşmesi, uluslararası rekabetin ve maliyetlerin çok önem kazandığı,iletişim ve teknolojinin önem kazandığı ve her şeyden önce Dünya ticaret sahnesinde oynamaya başlamak istememiz ve Avrupa Birliği üyeliğimizin gündeme gelmesi ile bilgi akışı ve değişim çok hızlı bir şekilde olacaktır. Bu değişim ve bilgiyi zamanında yakalayamayan firmaları zor günler beklemektedir.

                  Çok yakın zamanda BASEL II kriterlerinin uygulamaya geçmesiyle bankalar firmaların kredi notlarını belirlerken finansal tabloları (maddi değerleri) yanında bilgi birikimi,çalışanların eğitim düzeyi,kullanılan programlar,sahip olunan marka ve patentler,ar-ge faaliyetleri velhasıl yukarıda 9 madde halinde sayılan değerleri de bu not değerlendirmesinde kullanacaklardır. Bir çok banka fiilen kullanmaya başlamış bile….

                  Öte yandan entelektüel sermaye unsurları ülkemizde bir çoğu muhasebe kayıtlarına dahil edilmemektedir. Bunların da sermaye unsuru olarak muhasebe kayıtlarına alınarak, işletme bilançolarına yansıtılması gerekir. Bu konuda Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi (IASC) entelektüel sermayeyi; maddi olmayan varlıklar olarak ele almış ve ticari marka, yazılımları, lisanslar, telif hakları, patentler, imtiyaz anlaşmaları, hizmet ve üretim hakları, prototipler ve formüllerden oluşan bir bütün olarak tanımlamıştır.

                  Belki önümüzdeki yıllarda başka değerlerde mali tablolara yansıyacaktır. Zira her şey o kadar değişmekte ki yakın bir tarihte işletme imajları da bir ekonomik değer olarak tablolara girebilir.

                  Sonuç olarak ülkemizin 15-20 yıl önceki ekonomik ve işletme yapıları ile bugünkü durumlarını düşünürsek bile ne kadar şeyin çok hızlı değiştiğini görebiliriz. Geçmiş 10 yıl içinde cep telefonu ve bilgisayara geçiş hızımızı düşünsenize..! Ya internet ve bilgi akışının baş döndürücülüğüne ne dersiniz? Milyon dolarlık işletmelerin sadece maddi (parasal) değerlerle hedefine ulaşamayacağını, yazımızda bahsettiğimiz entelektüel sermayelerini de oluşturmaları halinde yollarına devam edebileceğini, aksi takdirde yakıtı bitmiş araç gibi yolda kalacağını belirtmek isteriz. Ama Anadolu kaplanları adıyla anılan bölge işletmecilerinin bazılarının entelektüel sermaye yatırımlarına girdiklerini de sevinçle izlemekteyiz. Ama yeterli mi? Değil elbette… Çok kaliteli mallar yapıyoruz… Ancak, yetişmiş insan gücü, takım çalışması ve profesyonel düşünme konularında daha çok geride olduğumuzu görmek gerek.